Retusz – jak i dlaczego? „Wielperspektywiczność elementu twardzowego"

Prezentowany tom zawiera poszerzone wersje wybranych wystąpień przygotowanych na VIII. Warsztaty Krzemieniarskie SKAM, które odbyły się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie w 2011 r. Stąd też podtytuł: „Wielperspektywiczność elementu twardzowego”, który jest świadomym nawiązaniem do języka Stefana Krukowskiego, patrona Stowarzyszenia Krzemieniarskiego SKAM, a jednocześnie obrazuje „wielość perspektyw”, jaka cechuje współczesne studia nad technikami produkcji i funkcją prehistorycznych narzędzi kamiennych.Książka zawiera 17 bogato ilustrowanych (kolor i cz-b) artykułów. Ich tematyka oscyluje od szczegółowych studiów nad określonymi kategoriami narzędzi (np. paleolitycznymi rylcami czy tylczakami łukowymi w artykułach D. Stefańskiego czy „łużyckimi” nożami i wkładkami tylcowymi w artykule E. Treli-Kieferling) po analizy zjawisk kulturowych i procesów technologicznych w szerokim ujęciu chronologicznym (np. zagadnienia modyfikacji form narzędziowych i rdzeniowych w środkowym paleolicie – w artykule M. Sudoł i K. Cyrka czy charakterystyka tzw. retuszu rynienkowatego i ewaluacja jego wartości jako „datownika” w artykule J. Libery i A. Zakościelnej). Z niezwykle udanego studium archeometrycznego autorstwa M. Ehlerta możemy poznać metody oceny stopnia zużycia narzędzi, zaś I. Sobkowiak-Tabaka wykazuje ułomność – częstego w środkowoeuropejskiej tradycji badawczej – przypisywania czysto technicznym cechom (np. określonemu rodzajowi retuszu) roli wyróżników kulturowych.

Część opracowań ma charakter pogłębionej prezentacji źródeł (głównie różnego rodzaju narzędzi kamiennych) z bardzo zróżnicowanych stanowisk europejskich, datowanych od środkowego paleolitu (Jaskinia Obłazowa – artykuł M. Cieśli), poprzez paleolit górny (K. Zarzecka-Szubińska – Kraków-ul. Spadzista B+B1), mezolit (A. Dziedzic – Sośnia; G. Osipowicz – Ludowice) po epokę brązu (O. Vitos – Maszkowice), a także z Egiptu pre- i wczesnodynastycznego (U. Stępień – Tell el-Farcha) czy cywilizacji Majów (B. Pilarski – Nakum).

Spis treści:

Wstęp
Magda Cieśla: Taubachian in context of layer XIX of the Obłazowa Cave (2008 excavations)
Magdalena Sudoł, Krzysztof Cyrek: Modyfikacje środkowopaleolitycznych wyrobów kamiennych na wybranych przykładach
Damian Stefański: Tylczaki łukowe ze stanowiska Kraków – Zwierzyniec I
Katarzyna Zarzecka-Szubińska: Narzędzia krzemienne ze stanowiska Kraków – ul. Spadzista F
Damian Stefański: Technika rylcowa z górnopaleolitycznego stanowiska Kraków – ul. Spadzista B+B1
Iwona Sobkowiak-Tabaka: Pozautylitarne funkcje retuszu wytworów o charakterze utylitarnym jako kryterium wydzielania kultur schyłkowopaleolitycznych
Zuzanna Różańska, Katarzyna Kerneder-Gubała: Palaeolithic lithic artifacts from the Maghreb in the didactic collection of the Institute of Archaeology University of Warsaw
Dominik Kacper Płaza: Uwagi o produkcji i występowaniu jednozadziorców w mezolicie na ziemiach polskich
Grzegorz Osipowicz: Nie tylko krzemieniem zbrojono strzałę? O kamiennych narzędziach retuszowanych ze stanowiska Ludowice 6
Maciej Ehlert: Przeskrobane? Współczynniki stopnia zużycia odłupkowych narzędzi retuszowanych z perspektywy materiałów mezolitycznych
Agnieszka Dziedzic: Skrobacze. Problemy klasyfikacyjne i dyskusja nad definicją narzędzia na przykładzie materiału z Sośni
Jerzy Libera, Anna Zakościelna: Retusz rynienkowaty w eneolicie i wczesnej epoce brązu na ziemiach polskich
Urszula Stępień: Noże jako wyznacznik umiejętności wytwórców z komu wschodniego w Tell el-Farcha (wschodnia Delta Nilu)
Olga Vitoš: Chronologia narzędzi kamiennych ze stanowiska Maszkowice 1, gm. Łącko
Elżbieta Trela-Kieferling: Łużyckie noże i wkładki tylcowe ze stan. 2 w Modlniczce, woj. małopolskie
Bogusław Pilarski: Depozyt ekscentryków kamiennych ze stanowiska kultury Majów w Nakum (Gwatemala). Analiza technologiczna oraz interpretacja symboliczna
Beata Bielińska-Majewska: Materiały krzemienne z miejscowości Vaudeurs w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu