DOI: 10.33547/Arch.Cal.2024.05
Osada ludności kultury przeworskiej w Jankowie II pod Kaliszem w świetle badań przeprowadzonych w latach 2007–2008
by Marek Olędzki 
, Adam Kędzierski , Leszek Ziąbka
In: Grzegorz Szczurek (ed.) 2024. Archeologia Calisiensis. Z dziejów Wielkopolski południowo-wschodniej, pp. 149–177. Pękowice – Kalisz: Wydawnictwo Profil-Archeo.
Zlokalizowane nad Prosną stanowisko Janków II vel Janków II – Oszczywilk, które odkryto już w okresie przedwojennym stanowi rozległa wielokulturowa osada oraz sąsiadujące z nią bezpośrednio trzy inhumowane groby datowane na okres wędrówek ludów. Dominują na osadzie materiały należące do kultury przeworskiej, ale obecne są też reprezentujące kulturę łużycką, kulturą pomorską, okres średniowiecza, a także nowożytności. Wszakże niniejszy szkic, wykorzystujący przede wszystkim rezultaty badań z lat 2007 i 2008 dotyczy wyłącznie rozwoju osady w okresach przedrzymskim i rzymskim oraz pozyskanych materiałów, które to w dostateczny sposób uzasadniają. Do najciekawszych i najwartościowszych odkryć, których dokonano należą relikty lokalnego mennictwa celtyckiego w postaci jedynych w swoim rodzaju złotych staterów nazwanych typem Janków, którym towarzyszyła ponadto gliniana foremka służąca do odlewania ich zaczątkowej postaci zwanej przedkuwką. Znaleziska te znamionują najbujniejszy rozwój osady datowany na fazę A3 młodszego okresu przedrzymskiego i jej rolę jako handlowej faktorii na bursztynowym szlaku, którego dolina Prosny stanowiła wówczas istotny fragment. Aktywna rola jankowskiej osady przetrwała też do okresu rzymskiego, co poświadczają liczne znaleziska rzymskich denarów. Natomiast w następnych fazach, tj. późnorzymskiej i wędrówek ludów zauważalny jest na jej obszarze swego rodzaju regres i depopulacja, niemniej niektóre z odkryć wskazują na to, że tutejsze osadnictwo utrzymało się jeszcze do końca wczesnego okresu wędrówek ludów. Artykuł porusza także problematykę kontekstualnego usytuowania osady i jej związków z pobliskimi cmentarzyskami wraz z którymi tworzyła jeden osadniczy zespół. Kończy rozważania konkluzja, że zespół ten w makroskali stanowił integralną część Kaliskiego Skupiska Osadniczego, który w rozumieniu autorów można bez przeszkód kojarzyć z tym co w „Geografii” Ptolemeusza zostało określone jako „polis Kalisia”, a w wersji łacińskiej jako „civitas Calisia”.
Situated on the Prosna River, the archaeological site of Janków II, also known as Janków II – Oszczywilk, was discovered in the interwar period. The site consists of a vast multicultural settlement with three Migration Period inhumations in its immediate vicinity. Most of the settlement material can be attributed to the Przeworsk culture, with the Lusatian culture, the Pomeranian culture, and the medieval and modern periods also represented. The present study, which is based on the results of the 2007–2008 research, addresses only the Pre-Roman and Roman period settlement and presents the material that can be credibly associated with this period. Particularly noteworthy is the discovery of the evidence of local Celtic coinage at the site: unique gold staters of the Janków type and a clay mould for casting blanks. These finds suggest that the settlement reached its peak in the A3 phase of the Younger Pre-Roman period,
and that it was an important point on the amber route, which at that time passed through the Prosna Valley. The site retained its importance during the Roman period, as evidenced by the numerous finds of Roman denarii. Later, in the Late Roman and Migration periods, the archaeological record indicates a period of decline and depopulation in the Prosna Valley. Nevertheless, there is some evidence to suggest that the area remained inhabited until the end of the early Migration period. The paper also discusses the contextual position of the settlement and its relationship with the nearby cemeteries, with which it formed one settlement complex. The discussion ends with the conclusion that, on a macro scale, this complex was an integral part of the Kalisz Settlement Cluster, which, as the authors understand it, can be identified
with what Ptolemy’s Geography describes as the ‘polis Kalisia’, and in the Latin version as the ‘civitas Calisia’.