DOI: 10.33547/Arch.Cal.2024.08
O poszukiwaniach legendarnej średniowiecznej wsi zakończonych znalezieniem starożytnej osady. Wyniki badań na uroczysku „Kamyk” w Skalmierzycach
by Marcin Ławniczak 
, Mateusz Frankiewicz , Jan Romaniszyn , Emilia Smółka-Antkowiak , Sebastian Teska
In: Grzegorz Szczurek (ed.) 2024. Archeologia Calisiensis. Z dziejów Wielkopolski południowo-wschodniej, pp. 227–246. Pękowice – Kalisz: Wydawnictwo Profil-Archeo.
Natura ludzka od zawsze wzbudzała ciekawość i potrzebę zrozumienia tego, co nas otacza. Wraz z postępem nauki coraz częściej zastępujemy ludowe legendy i mity racjonalnymi wyjaśnieniami. Jako przykład mogą posłużyć badania w miejscowości Skalmierzyce, gdzie próbowano zweryfikować lokalne podania o istnieniu starożytnego kościoła i cmentarza. Mimo braku konkretnych dowodów na istnienie tych obiektów, badania archeologiczne odsłoniły ślady dawnej obecności ludzkiej, głównie związanej z kulturą przeworską. Wyniki badań sugerują, że legendy mogły powstać w próbie wyjaśnienia tajemniczych znalezisk archeologicznych, które natrafiano na tym terenie. Brak dostatecznej wiedzy historycznej oraz brak pisemnych źródeł pozostawiają wiele miejsca dla spekulacji. W efekcie, zamiast potwierdzenia legendy o starożytnym kościele i cmentarzu, badania doprowadziły do odkrycia nowych śladów osadnictwa przeworskiego. To z kolei prowadzi do refleksji na temat sposobu, w jaki ludzie starali się zrozumieć i wyjaśnić niezwykłe znaleziska w swoim otoczeniu, tworząc legendy i mity, które przetrwały do dzisiaj.
Curiosity and the need to understand what surrounds us are inherent characteristics of human nature. As science advances, we are increasingly replacing folk legends and myths with rational explanations. A case in point is the study of the village of Skalmierzyce, where attempts have been made to verify local legends about the existence of an ancient church and cemetery. While no concrete evidence of the existence of these features has been found, archaeological research has uncovered traces of human presence in the past, mainly related to the Przeworsk culture. The findings suggest that the legends may have arisen in an attempt to explain the mysterious prehistoric objects found the area. The lack of sufficient historical knowledge and the absence of written sources leave much room for speculation. As a result, instead of confirming the legend of an ancient church and cemetery, research has led to the discovery of new traces of Przeworsk culture occupation. This, in turn, has led to reflections on how people tried to understand and explain the unusual finds in their surroundings, creating legends and myths that have persisted to the present day.