Żelazna Nowa, stanowisko 2. Cmentarzysko kultury przeworskiej z Zapilcza na południowym Mazowszu
Autorki/Authors: Małgorzata Cieślak-Kopyt, Dorota Pogodzińska
Seria/Series: Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 10
Wydawcy/Publishers: Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu; Wydawnictwo Profil-Archeo
Opis/Physical description: oprawa twarda/hardcover; format: 215 × 305 mm; liczba stron/pages: 219; year of publication/rok wydania: 2020
DOI: 10.33547/ODA-SAH.10.ZN
Przedmiotem monografii, wydanej jako 10 tom serii Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne są wyniki interwencyjnych badań wykopaliskowych cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich nad Wisłą koło Magnuszewa na południowym Mazowszu, przeprowadzonych przed kilkoma laty z inicjatywy radomskiego Muzeum. Ta nekropola, jak wiele podobnych w całym kraju, była systematycznie niszczona w wyniku działalności rolniczej, a w ostatnich latach także poprzez nielegalne poszukiwania z użyciem detektorów metali. Archeologom, przy współpracy licznych wolontariuszy, udało się zabezpieczyć przed dalszą destrukcją ok. 60 grobów ciałopalnych (popielnicowych i bezpopielnicowych) z okresu pomiędzy I w. p.n.e. a III w. n.e., będących świadectwem zasiedlenia regionu nadpilickiego przez ludność, której materialne ślady określa się w nomenklaturze archeologicznej jako kultura przeworska (wiązana głównie z plemionami germańskim). Groby były wyposażane w ceramikę, części stroju, narzędzia, rzadziej broń, paciorki szklane, importowane naczynia czy kości do gry. Wśród form grobów wyróżnia się tzw. obiekt rowkowy: rodzaj pochówku ciałopalnego wiązany przetrwaniem do początków naszej ery tradycji celtyckich, docierających tu z północnej Małopolski.
Oprócz standardowego katalogu z opisem grobów, zabytków, a także bardzo drobiazgowych tablic ilustracyjnych, monografia zawiera analizę kultury materialnej i form pochówku, fotografie wybranych znalezisk oraz bardzo obszerne analizy specjalistyczne. Te ostatnie obejmują zarówno materiały osteologiczne (analiza anatomo-antropologiczna, analiza składanych do grobów szczątków zwierząt), jak i inne materiały przyrodnicze oraz poszczególne kategorie zabytków (przedmioty szklane, fajansowe oraz żelazne i brązowe). Całości dopełniają przejrzyste plany z rozmieszczeniem grobów i artefaktów na terenie nekropoli oraz wyniki badań nieinwazyjnych wykraczających znacznie poza obszar przebadany wykopaliskowo i mających kluczowe znaczenie dla dalszej ochrony in situ tego niezwykle cennego zabytku.
Szczegóły i streszczenia rozdziałów poniżej.
The subject of the monograph, published as the 10th volume of the Saved Archaeological Heritage series, are the results of rescue excavations on a cemetery from the period of Roman influence on the Vistula River near Magnuszew in southern Mazovia, carried out several years ago at the initiative of the Museum in Radom. This necropolis, like many similar ones throughout the country, was systematically destroyed as a result of agricultural activities, and in recent years also through illegal prospection with the use of metal detectors. Archaeologists, with the cooperation of numerous volunteers, managed to protect against further destruction about 60 graves (urned and urnless) from the period between the 1st century BC and the 3rd century CE. These are an evidence of the settlement of the region by people whose material traces are referred to in the archaeological nomenclature as the Przeworsk culture (associated mainly with the Germanic tribes). The cinerary graves were equipped with ceramics, metal parts of clothing, tools, less often weapons, glass beads, imported vessels or dice. Among the forms of graves, the so-called groove object stands out: a kind of rectangular grave feature tied with survival to the beginnings of our era of Celtic traditions, arriving here from northern Małopolska.
In addition to the standard catalogue with the description of graves, pottery and small finds, and very detailed illustration plates, the monograph includes an analysis of material culture and forms of burial, photographs of selected finds and very extensive specialist reports. The latter include both osteological materials (anatomo-anthropological analysis, analysis of animal bones placed in the graves), as well as other ecofacts and individual categories of furnishings (glass, faience, iron and bronze objects). The whole is complemented by clear plans with the location of graves and artifacts in the necropolises, as well as with the results of non-invasive research going far beyond the excavated area and of key importance for further in situ protection of this extremely valuable monument.
Details and chapter summaries below.
DOI items:
11. Badania składu chemicznego oraz technologia wykonania wybranych zabytków ze stopu miedzi
13. Nieinwazyjne badania archeologiczne na stanowisku 2 w Żelaznej Nowej