DOI: 10.33547/Igolomia2021.11
Słowiańskie osadnictwo w fazie plemiennej i wczesnopaństwowej (VII/VIII–XIII wiek)
Slavic settlement in the Tribal and Early State phase (7th/8th–13th centuries)
by Bartłomiej Szymon Szmoniewski 
1, Krzysztof Tunia 1
1 – Polska Akademia Nauk, Instytut Archeologii i Etnologii, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, ul. Sławkowska 17; 31-016 Kraków
In: K. Tunia (ed.), Kartki z dziejów igołomskiego powiśla / Cards from the history of Igołomia region on the Vistula River, wydanie 2, Igołomia – Pękowice: Profil-Archeo, 2021, pp. 193-216.
Po okresie wczesnosłowiańskim nastąpił szereg zmian, których przejawem była między innymi budowa grodów – umocnionych siedzib władzy. Ten etap rozwoju Słowiańszczyzny, trwający niespełna dwa stulecia od przełomu VII i VIII wieku, nosi nazwę fazy plemiennej. Tereny zachodniej Małopolski należały wówczas do plemienia Wiślan. Ich centralnym ośrodkiem był gród na wzgórzu wawelskim w Krakowie. U schyłku X wieku aktywną rolę militarno-polityczną w dorzeczu Wisły zaczęli odgrywać Piastowie. Ich zakończona sukcesem ekspansja dała początek fazie wczesnopaństwowej. Po 966 roku, wraz z chrystianizacją, zmieniał się obrządek pogrzebowy – zmarłych chowano niespalonych. Najstarsze cmentarze o układzie rzędowym powstawały nad górną Wisłą na przełomie X i XI wieku. Użytkowano je do końca wieku XII, a czasem i dłużej. Na omawianym terenie zbadano dwa takie cmentarzyska – w Wawrzeńczycach i Stręgoborzycach. Koniec ich użytkowania wiązał się z konsolidacją sieci parafialnej i zakładaniem cmentarzy przykościelnych w XIII w. W kulturze materialnej fazy plemiennej – oprócz rodzimej wytwórczości – zwracają uwagę zabytki wskazujące na kontakty z terenami na południe od Karpat, z koczowniczymi Awarami, a po ich upadku – Węgrami.
After the Early Slavic period a number of changes took place, which was manifested, among others, in the construction of strongholds – fortified seats of local power. This stage of Slavic development, lasting approximately 200 years from the turn of the 7th and 8th century on, is called the Tribal phase. At that time, the areas of western Lesser Poland belonged to the Vistulan tribe. Their central seat was the stronghold on Wawel Hill in Kraków. At the end of the 10th century the Piasts began to play an active military and political role in the Vistula River basin. Their successful expansion gave rise to the Early State phase. After 966, as Christianity progressed, inhumation replaced cremation as the burial rite. The oldest row-arranged cemeteries were founded on the upper Vistula from the turn of the 10th and 11th centuries. They were used until end of the 12th century, or longer. Two such cemeteries were examined in the study area, in Wawrzeńczyce and Stręgoborzyce. They were abandoned with the consolidation of the parish network and the establishment of church cemeteries in the 13th century. Material culture of the Tribal phase – besides native production – yielded artifacts indicating contacts with areas south of the Carpathians, with the nomadic Avars and, after their fall, with Hungarians.