DOI: 10.33547/Igolomia2020.08
Pierwsi Słowianie nad Wisłą w rejonie Krakowa
The first Slavs on the Vistula River in the area of Kraków
by Bartłomiej Szymon Szmoniewski 
1
1 – Polska Akademia Nauk, Instytut Archeologii i Etnologii, Ośrodek Archeologii Gór i Wyżyn, ul. Sławkowska 17; 31-016 Kraków
In: K. Tunia (ed.), Kartki z dziejów igołomskiego powiśla / Cards from the history of Igołomia region on the Vistula River, Igołomia – Pękowice: Profil-Archeo, 2020, pp. 137-150.
Schyłek starożytności, czyli okres wędrówek ludów, był na terenach Europy Środkowej czasem zmian o zasadniczej naturze, których treść dopiero stopniowo odkrywamy. Istniejące tu od stuleci stabilne struktury osadnicze w większości „zanikły” z archeologicznego punktu widzenia. Pojawiła się nowa jakość kulturowa – Słowianie. Pomiędzy Krakowem-Mogiłą a Wawrzeńczycami odkryto 11 osad datowanych na fazę wczesnosłowiańską. Mieszkańcy tych osad zaczęli przybywać nad górną Wisłę najprawdopodobniej po połowie V wieku ze wschodniej Europy, a ściślej z dorzecza górnego Dniepru. Na ziemiach polskich najwcześniejsze stanowiska wczesnosłowiańskie, w tym te z okolic Igołomi, należą do tzw. kultury praskiej. Były to niewielkie osiedla składające się z paru domostw-półziemianek, wolnostojących pieców i jam gospodarczych. W ich reliktach zachowała się prosta ceramika, znacznie rzadziej inne wyroby, w tym „luksusowe”, takie jak grzebienie, zapinki czy zawieszki. Ludność trudniła się przede wszystkim rolnictwem, a pozarolnicza wytwórczość zaspokajała wyłącznie domowe potrzeby. Lepiono garnki, przędzono wełnę, tkano tkaniny, wytwarzano dziegieć, odlewano niewymyślne ozdoby oraz wytapiano żelazo z rudy głównie na narzędzia.
The decline of antiquity, the Migration Period, was in Central Europe a time of fundamental changes, the content of which we are only gradually discovering. Stable settlement structures that existed here for centuries have mostly “disappeared” from the archaeological record. A new cultural quality has appeared: the Slavs. Eleven settlements dating back to the Early Slavic phase were discovered between Kraków-Mogiła and Wawrzeńczyce. Residents of these settlements began to arrive on the upper Vistula probably after the middle of the 5th century from eastern Europe, or more precisely from the upper Dnieper basin. In Poland, the earliest early Slavic sites, including those from the vicinity of Igołomia, are referred to as Prague culture. These small settlements consisted of a few semi-sunken dwellings, free-standing ovens and household pits. Handmade pottery has survived in their relics, and much less frequently other products, including “luxury” ones, such as combs, brooches and pendants. The population engaged mainly in agriculture, and non-agricultural production satisfied only domestic needs. Pots were made, wool was spun, fabrics were woven, wood tar was made, unsophisticated ornaments were cast, and iron was smelted from the ore, mainly for tools.