Elementy stroju / Dress accessories
by Andrzej Janowski 
1, Arkadiusz Michalak 2
1 – Instytut Archeologii i Etnologii Polska Akademia Nauk, ul. Kuśnierska 12/12a, 70-536 Szczecin; 2 – Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze, ul. Długa 27, 66-008 Świdnica
In: A. Michalak (ed.) 2022. Castrum Lubenov. Tragiczne dzieje średniowiecznej wieży w Lubrzy, pp. 171–181. Pękowice – Świdnica: Wydawnictwo Profil-Archeo – Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza.
Pas już od starożytności pełnił nie tylko funkcję użytkową jako element łączący czy podtrzymujący strój, ale także ważną rolę w komunikacji międzyludzkiej, jako wyznacznik pozycji społecznej i materialnej czy atrybut religijny. Artykuł prezentuje zbiór metalowych przedmiotów związanych z pasami (25 sprzączek i 8 okuć). Sprzączki, z wyjątkiem jednej wykonane z żelaza, reprezentują typy występujące powszechnie w okresie XIII–XV w. Znajdują się wśród nich m.in. okazy z jednoczłonową ramą w kształcie litery D, czworoboczne o zróżnicowanej konstrukcji, a także owalne i profilowane. Na uwagę zasługuje zwłaszcza sprzączka profilowana odlana ze stopu miedzi o cechach mosiądzu. Mniej liczną grupę stanowią okucia pasa wykonane ze stopów miedzi (prostokątne, sercowate, sześciolistne i kapeluszowate) i jedno języczkowate okucie zakończenia pasa. Podobnie jak sprzączki reprezentują formy powszechnie występujące w XIII–XV w. Zbiór z Lubrzy to pierwszy większy i w miarę homogeniczny zbiór elementów stroju z pogranicza brandenbursko-śląsko-wielkopolskiego, który stanowi świadectwo mody i gustu miejscowej ludności oraz przyczynek do dyskusji nad funkcją poszczególnych typów późnośredniowiecznych sprzączek i okuć.
Since antiquity, the belt has served not only its primary function, as an element connecting or supporting the outfit, but also played an important role in interpersonal communication, as a determinant of social and material status or a religious attribute. The article presents a collection of items related to belt accessories, consisting of 25 buckles and 8 mounts. All buckles, except for one, are made of iron and represent common types of the 13th–15th centuries. The collection includes specimens with a single-section frame in the shape of the letter D, quadrilateral forms of various constructions, as well as with oval and profiled frames. Particularly noteworthy is one of the profiled buckles cast from a type of brass. Belt mounts made of copper alloys constitute a less numerous group. They include metal tape applications in a variety of shapes (rectangular, heart-, six-leaf-, and hat-shaped), and one tongue-shaped strap end. Like buckles, they represent the forms commonly found in the 13th–15th centuries. The Lubrza collection is the first larger and relatively homogeneous collection of clothing elements from the Brandenburg-Silesia-Greater Poland borderland. It is testimony to the fashion tastes of the local population and a contribution to the discussion on the function of particular types of late-medieval buckles and fittings.