Późnośredniowieczny gródek rycerski w Lubrzy w świetle archiwalnych źródeł teledetekcyjnych i kartograficznych / Late medieval motte at Lubrza in the light of remote sensing techniques and historical cartography
by Grzegorz Kiarszys 
1
1 – Katedra Archeologii, Instytut Historyczny, Uniwersytet Szczeciński
In: A. Michalak (ed.) 2022. Castrum Lubenov. Tragiczne dzieje średniowiecznej wieży w Lubrzy, pp. 61–77. Pękowice – Świdnica: Wydawnictwo Profil-Archeo – Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza.
Artykuł jest poświęcony analizom danych teledetekcyjnych i kartograficznych przedstawiających relikty późnośredniowiecznego dworu na kopcu z Lubrzy (stan. 39, AZP 54-13/16, pow. świebodziński, woj. lubuskie). Stanowisko zostało poważnie zniszczone podczas nielegalnych prac ziemnych w 2016 roku. W konsekwencji tych wydarzeń większa część nasypu oraz inne sąsiadujące relikty krajobrazowe uległy niwelacji i utraciły własną formę terenową, a materiał ze stożka wykorzystano do wyrównania otaczającego terenu. In situ przetrwała natomiast część
przyziemia murowanej wieży. Gródek w Lubrzy nie był wcześniej badany archeologicznie. Nie przeprowadzono jego szczegółowej inwentaryzacji ani nie wykonano mapy. W rezultacie wspomnianych zniszczeń utracono zatem zarówno wiele wartościowych zabytków ruchomych, jak i informacje o topografii samego stanowiska. Celem niniejszego artykułu jest próba uzyskania podstawowych informacji przestrzennych na temat topografii stanowiska w Lubrzy w okresie poprzedzającym jego niwelację. Z archeologicznej perspektywy najistotniejsza wartość poznawcza archiwalnych zasobów teledetekcyjnych i kartograficznych wynika z tego, że pozwalają one na kompleksowe prześledzenie i zrozumienie procesów krajobrazowych, a często są również ostatnim
dostępnym źródłem informacji o nieistniejących już zabytkach archeologicznych. Mimo nieodwracalnych i rozległych zniszczeń interpretacje archiwalnych danych teledetekcyjnych wskazują na to, że obiekt zachował istotny potencjał poznawczy i powinien być poddany ratowniczym badaniom archeologicznym.
This article presents an analysis of remote sensing and cartographic data concerning the remnants of the Late Medieval motte-and-bailey type castle in Lubrza (site 39, AZP 54-13/16, Świebodzin District, Lubuskie Voivodeship). The site was seriously damaged during illegal earthworks in 2016. Most of the embankment and other adjacent landscape remnants were leveled and lost the original form of the terrain. The material from the motte was used to level the surrounding area; however, part of the ground floor of the stone tower has survived in situ. Until these events, Lubrza motte-and-bailey castle had not been archaeologically researched. No detailed inventory was performed, and no mapping was done. As a result of the damage mentioned above, both many valuable artefacts and information on the topography of the site were lost. The objective of this article is to attempt to obtain basic information about the topography of the Lubrza site in the period preceding destruction. From an archaeological point of view, the most important value of remote sensing and archival cartographic resources comes from the possibility of a comprehensive analysis of past and ongoing landscape transformations. It is also often the last available source of information on archaeological monuments that no longer exist. Despite irreversible and extensive damage, the available archival remote sensing data indicate that the object has retained a significant potential to gather valuable data and should be subjected to archaeological rescue investigations.