Badania archeologiczne na terenie założenia w 2016 r. i prace dokumentacyjne w 2022 r. / Archaeological research at the site from 2016 and documentation work in 2022
by Sławomir Kałagate 
1, Arkadiusz Michalak 2
1 – Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska mgr Alina Jaszewska, ul. Ceramiczna 2, 65-001 Zielona Góra; 2 – Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze, ul. Długa 27, 66-008 Świdnica
In: A. Michalak (ed.) 2022. Castrum Lubenov. Tragiczne dzieje średniowiecznej wieży w Lubrzy, pp. 35–48. Pękowice – Świdnica: Wydawnictwo Profil-Archeo – Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza.
Ratownicze badania archeologiczne przeprowadzone w listopadzie 2016 r. wymuszone zostały nielegalnymi pracami ziemnymi, które doprowadziły do zniszczenia nawarstwień kulturowych nasypu ziemnego gródka stożkowatego (Lubrza, stan. 39) oraz odsłonięcia fundamentów znajdującej się na nim kamiennej wieży rycerskiej. Prace badawcze miały za zadanie przede wszystkim ustalenie i zadokumentowanie skali zniszczeń. Na podstawie wyników badań sformułowano wnioski i zalecenia konserwatorskie. Pozyskano także bogaty zbiór ruchomego materiału zabytkowego. W 2022 r. Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał nakaz udostępnienia zabytku do nieinwazyjnych badań dokumentacyjnych, obejmujących wykonanie skanu 3-D, zdjęcia lotnicze, fotogrametrię i analizę architektoniczną. Artykuł podsumowuje wstępny etap bardzo ograniczonych prac badawczych wieży w Lubrzy. Mimo ograniczeń, pozyskany materiał stał się podstawą do wielu interesujących wniosków badawczych. Z tego powodu opracowanie to powinno stać się punktem wyjścia do dalszych wieloaspektowych, interdyscyplinarnych badań.
The rescue archaeology project carried out in November 2016 was a aftermath of the illegal earthworks that led to the destruction of cultural layers of the Lubrza stronghold (site 39) and exposure of the foundations of the knight’s stone tower (motte-and-bailey castle). The initial goal was to determine and document the damage; however, the shocking scale of the destruction that was found called for further research and conservation recommendations. A rich collection of loose historical material was also obtained, and the Lubuskie Province Heritage Protection Office requested access to the monument for the conducting of non-invasive documentary research of the site in Lubrza, including a 3-D scan, aerial photography, photogrammetry, and architectural analysis. This article summarizes the initial stage of very limited research work on the tower in Lubrza. Despite the mentioned limitations, material obtained up to date became a basis for many thought-provoking research conclusions. For this reason, the study should become the starting point for further multi-faceted, interdisciplinary research.