Gogolin-Strzebniów, stanowisko 12. Cmentarzysko kultury łużyckiej na Wyżynie śląskiej
Autorzy/Authors: Eugeniusz Tomczak, Anita Szczepanek, Paweł Jarosz
Seria/Series: Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 11
Wydawcy/Publishers: Stowarzyszenie Archeologów Terenowych „Stater”; Wydawnictwo Profil-Archeo
Opis/Physical description: oprawa twarda/hardcover; format: 215 × 305 mm; liczba stron/pages: 147; year of publication/rok wydania: 2021
DOI: 10.33547/ODA-SAH.11.Gog
Monografia cmentarzyska w Gogolinie-Strzebniowie to 11 tom głównej serii Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne, wpisujący się doskonale w założenia tego przedsięwzięcia. Po 50 latach od ratowniczych badań birytualnego cmentarzyska z późnej epoki brązu, odkrytego przypadkowo podczas wybiórki piasku, autor wykopalisk, Eugeniusz Tomczak, wraz z zespołem badaczy młodszego pokolenia, dokonuje gruntownej prezentacji obiektów i materiałów z tej nekropoli. Cmentarzysko, zaliczane do grupy górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej, do tej pory znane było w środowisku naukowym jedynie z powodu grobu z formami odlewniczymi. Ten pochówek, zanalizowany tu zresztą ponownie z użyciem metod archeometrii, uzyskuje tym samym szerszy kontekst. Klasyczna analiza archeologiczna grobów i elementów obrządku (z dominującą inhumacją) oraz stylistyczno-typologiczna zabytków ruchomych, została tu uzupełniona pełną analizą antropologiczną i datowaniem radiowęglowym wybranych pochówków (część główna autorstwa E. Tomczaka, A. Szczepanek i P. Jarosza). Cennym uzupełnieniem są studia paleodemograficzne, w tym pierwsze dla tego ugrupowania kulturowego (grupy górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej) analizy diety i mobilności na podstawie badań zawartości izotopów stabilnych węgla, azotu i strontu (A. Szczepanek, P. Jarosz, Z. Bełka), pozyskane – co istotne w perspektywie przyszłych badań nad późną epoką brązu – głównie z kości z grobów ciałopalnych. Ponadto dla glinianych i kamiennych form odlewniczych wykonano analizy proweniencji surowca na podstawie izotopów neodymu (Z. Bełka) oraz identyfikację śladów używania w procesie odlewniczym (A. Garbacz-Klempka, K. Dzięgielewski). Całość stanowi doskonały materiał do bliższego poznania i dalszych analiz korpusu dość jednorodnych reliktów lokalnego ugrupowania kulturowego z końca późnej epoki brązu (ok. IX w. p.n.e.), praktykującego nie tylko powszechne wówczas w Europie ciałopalenie, ale także inhumację i znanego dotąd z takich nekropoli jak Przeczyce, Zbrojewsko czy Częstochowa-Raków.
Szczegóły i streszczenia rozdziałów poniżej.
The monograph of the cemetery in Gogolin-Strzebniów is the 11th volume of the main series of the Saved Archaeological Heritage series, which perfectly fits the assumptions of this undertaking. Fifty years after the rescue research of the Late Bronze Age biritual cemetery, accidentally discovered during the extraction of sand, the author of the excavations, Eugeniusz Tomczak, together with a team of researchers of the younger generation, makes a thorough presentation of the features and materials from this necropolis. The cemetery, which belongs to the Upper Silesian-Małopolska group of Lusatian culture, has so far been known in the scientific circles only because of the grave with casting moulds. This burial, analysed here again using archaeometric methods, is thus given a wider context. The classical archaeological analysis of graves and ritual elements (with inhumation as the dominating factor), as well as stylistic and typological analysis of portable artefacts, is complemented here by a full anthropological analysis and radiocarbon dating of selected burials (the main part by E. Tomczak, A. Szczepanek and P. Jarosz). A valuable supplement are palaeodemographic studies, including the first for this cultural group (Upper Silesian-Małopolska Lusatian Culture Group) diet and mobility analyses based on stable isotopes of carbon, nitrogen and strontium (A. Szczepanek, P. Jarosz, Z. Bełka). Moreover, analyses of provenance of clay and stone casting moulds were made on the basis of neodymium isotopes (Z. Bełka), as well as identification of traces of use in the casting process (A. Garbacz-Klempka, K. Dzięgielewski). The whole material is excellent starting point for closer study and further analysis of a corpus of quite homogeneous relics of a local cultural group from the end of the Late Bronze Age (c. 9th c. BC), practising not only cremation, which was common in Europe at that time, but also inhumation and known from such necropolises as Przeczyce, Zbrojewsko or Częstochowa-Raków.
Details and chapter summaries below.
DOI items:
Opis grobów i zabytków / Description of graves and artefacts